Döngüsel Ekonomi İçin Tasarım Odaklı Dönüşüm Başladı

Döngüsel ekonomi için stratejik bir adım niteliği taşıyan “Döngüsel Tasarım Raporu”, İstanbul Kalkınma Ajansı (İSTKA) ve DCube iş birliğiyle yayımlandı. Raporun tanıtımı, İSTKA ev sahipliğinde gerçekleştirilen özel bir lansman toplantısıyla kamuoyuna sunuldu. Etkinlikte döngüsel tasarımın prensipleri, uygulama örnekleri ve bu alandaki geleceğe dönük fırsatlar masaya yatırıldı.

Açılış konuşmasını gerçekleştiren İSTKA Genel Sekreteri Dr. Ziya Taşkent, İstanbul’un tasarım kenti kimliğine dikkat çekerek, döngüsel tasarımın bu vizyona katkı sağlayacak dönüştürücü gücüne işaret etti. Rapora katkı sunan DCube’un kurucu ortağı Gülcan Ergün ise, raporda yer alan temel ilkeleri ve iş modellerini aktardığı sunumunda, farklı sektörlerden örnekler eşliğinde tasarımın sürdürülebilirlikteki rolünü gözler önüne serdi.

Etkinliğin en ilgi çeken bölümü ise Doç. Dr. Duygu Erten’in moderatörlüğünde gerçekleşen paneldi. Panelde; Türkiye Tasarım Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Furkan Demirci, Akbank Caz Festivali Direktörü Gözde Sivişoğlu ve Defacto Sürdürülebilirlik Müdürü Halide Pişken konuşmacı olarak yer aldı. Katılımcılar, döngüsel tasarım uygulamalarının sektörel etkileri, iş birliklerinin önemi ve yaratılan sosyal fayda üzerine görüşlerini paylaştı.

Döngüsel tasarım, doğrusal ekonominin “al-kullan-at” modeli yerine, malzeme ve ürünlerin sürekli döngüde kalmasını hedefleyen yenilikçi bir yaklaşımı temsil ediyor. Raporda öne çıkan verilere göre, dünyada malzeme kullanımı son 50 yılda üç katına çıktı. BM kaynaklarına göre bu artış eğilimi 2060 yılına kadar %60 oranında büyümeye devam edecek. Türkiye’nin Limit Aşım Günü ise 2025 yılı için 18 Haziran olarak hesaplandı. Bu göstergeler, doğal kaynakların sınırlarına dayandığımızı açıkça ortaya koyuyor.

Raporun öne çıkan başlıkları arasında döngüsel ekonomi prensipleriyle uyumlu 10R modeli yer alıyor: Refuse, Rethink, Reduce, Reuse, Repair, Refurbish, Remanufacture, Repurpose, Recycle ve Recover. Ayrıca dijital ikiz teknolojisi, IoT, paylaşım ekonomisi ve ürün-hizmet sistemleri gibi yenilikçi modeller de detaylandırılıyor.

Özellikle İstanbul’un stratejik konumuna ve potansiyeline odaklanan raporda, “Döngüsel Ekonomi ve Tasarım Merkezi” önerisi dikkat çekiyor. Merkez kapsamında döngüsel malzeme kütüphanesi, Ar-Ge laboratuvarı, girişimcilik birimi ve sürdürülebilir finans birimi gibi yapıların yer alması planlanıyor. Bu adım, İstanbul’un hem yaratıcı hem de sürdürülebilir şehir olma yolculuğunda büyük rol oynayacak.

İstanbul için Stratejik Adım: Döngüsel Tasarım Merkezi

Raporda önerilen İstanbul Döngüsel Ekonomi ve Tasarım Merkezi; eğitim birimleri, malzeme kütüphanesi, Ar-Ge laboratuvarı ve sürdürülebilir finans destekleriyle çok yönlü bir yapı sunuyor. Bu merkez, İstanbul’un tasarım şehri kimliğini sürdürülebilirlik vizyonuyla birleştirecek.

Döngüsel Ekonomi Adımları: Atıksız Bir Geleceğe Doğru

Raporun dikkat çeken bölümlerinden biri olan “Döngüsel Ekonomi Adımları”, bugünün tüketim odaklı doğrusal modelinden çıkarak kaynakları verimli, çevreye duyarlı ve sürdürülebilir biçimde yönetmeyi hedefleyen yeni bir ekonomik yaklaşımı tanımlıyor. Bu adımlar, doğadan ilham alan bir sistem tasarımı çerçevesinde şekilleniyor.

Döngüsel ekonomi modeline göre süreç; ürünün tasarım aşamasından başlayarak üretim, dağıtım, kullanım, yeniden kullanım, onarım, yeniden imalat ve geri dönüşümle devam ediyor. Nihai hedef, ürünün ömrünü uzatmak, kaynak kullanımını azaltmak ve atık oluşumunu sistemden tamamen çıkarmak.

Bu kapsamda:

• Tasarım, malzeme seçiminden başlayarak modülerlik ve onarılabilirlik ilkeleriyle şekilleniyor.
• Kullanım süreci, ürünlerin mümkün olan en uzun süre işlevsel kalmasını sağlayacak biçimde yönetiliyor.
• Geri dönüşüm, yalnızca nihai aşama değil; sürecin başından itibaren düşünülerek malzemelerin tekrar ekonomiye kazandırılmasını mümkün kılıyor.

Bu adımlar; sadece çevresel etkiyi azaltmakla kalmıyor, aynı zamanda iş modellerinde inovasyonu ve kaynak temelli rekabet avantajını da beraberinde getiriyor. Özellikle tasarım ve üretim alanlarında faaliyet gösteren girişimler için bu sistem, hem çevreci hem de ekonomik açıdan sürdürülebilir bir gelecek vaadi sunuyor.

Yaratıcı Endüstriler: Döngüsel Dönüşümün İtici Gücü

Döngüsel Tasarım Raporu, yaratıcı endüstrilerin yalnızca estetik ve kültürel üretim alanları olmadığını, aynı zamanda sistemsel dönüşüm süreçlerinde stratejik aktörler olarak konumlandığını güçlü bir şekilde vurguluyor. Tasarım, mimarlık, moda, medya, dijital sanatlar ve kültürel üretim gibi yaratıcı sektörlerin, döngüsel ekonomi ilkelerinin somutlaştırılması ve toplumla buluşturulmasında oynadığı rol her geçen gün daha kritik hale geliyor.

Rapora göre, döngüsel dönüşüm yalnızca teknik altyapılar ve sanayi modelleriyle sınırlı değil. Asıl ihtiyaç duyulan şey, toplumun üretim ve tüketim kültürünü dönüştürecek bir zihniyet değişimi. Bu noktada yaratıcı endüstriler, hikâye anlatıcılığı, tasarım dili, görsel iletişim gücü ve kullanıcı deneyimi üretme yeteneğiyle devreye giriyor. Sürdürülebilir ürünleri arzu nesnesine dönüştürebilen, atığı değere dönüştürmeyi estetikle bütünleştiren yaratıcı yaklaşım, döngüsel ekonominin toplumsal kabulünü artırıyor.

Özellikle İstanbul gibi bir metropolde, yaratıcı endüstrilerin ekonomik ve kültürel değeriyle birlikte, sürdürülebilir kalkınmaya katkısı da büyüyor. Moda ve tekstilden grafik tasarıma, ürün tasarımından mimariye kadar pek çok yaratıcı alan, artık yalnızca “yenilik” üretmiyor; aynı zamanda onarıcı, dönüştürücü ve çevresel farkındalık yaratan çözümler geliştiriyor.

Raporda ayrıca, İstanbul için önerilen Döngüsel Ekonomi ve Tasarım Merkezi bünyesinde yaratıcı sektörlerle iş birliklerinin güçlendirilmesi gerektiği ifade ediliyor. Bu kapsamda, sürdürülebilir ürün geliştirme, döngüsel malzeme kütüphanesi, yaratıcı girişimcilik destekleri ve tasarım odaklı kapasite geliştirme programları gibi yapılar öne çıkıyor.

Kısacası, yaratıcı endüstriler artık yalnızca trend belirleyen değil, sistem tasarlayan aktörler. Döngüsel ekonomiye geçişte sadece destekleyici değil, öncü bir rol üstleniyorlar. Bu da hem iş yapış biçimlerinin, hem de toplumsal değerlerin yeniden tanımlandığı yeni bir çağın habercisi olarak okunabilir.

Rapor İstanbul Kalkınma Ajansı’nın web sitesinden erişime açık. Döngüsel ekonomi ve döngüsel tasarım alanlarında çalışan tüm paydaşlar için değerli bir kaynak niteliğinde.